José Ángel Buesa: Όχι, τίποτα δε φτάνει αργά, γιατί όλα τα πράγματα έχουν το σωστό χρόνο, όπως ο τρύγος και τα τριαντάφυλλα.

«Όχι, τίποτα δε φτάνει αργά, γιατί όλα τα πράγματα
έχουν το σωστό χρόνο, όπως ο τρύγος και τα τριαντάφυλλα.»

"No, nada llega tarde, porque todas las cosas
tienen su tiempo justo, como el trigo y las rosas."

ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ

Αγάπα το στίχο σου, και αγάπα σοφά τη ζωή σου,
η στροφή που ζει περισσότερο, είναι πάντα η πιο βιωμένη.
Ένας κακός στίχος ξεπερνά την πιο τέλεια πρόζα,
αν και στην πρόζα και στο στίχο λες το ίδιο πράγμα.

Έτσι όπως η υπερβολή της αρετής δημιουργεί εκτροπή,
η υπερβολή της τέχνης φτάνει να γίνει τέχνασμα.
Γράφε με τέτοιο τρόπο ώστε να σε καταλαβαίνει ο κόσμος,
ίδια αν είναι ανίδεος ή αν είναι αδιάφορος.

Άσκησε το ύψιστο δικαίωμα να τους περιφρονήσεις όλους,
στο γυμνό κορμί δεν γερνούν οι μόδες.
Και πάνω απ' όλα, στην τέχνη και τη ζωή, να είσαι ποικίλος,
αφού μόνο έτσι το μυαλό σου θα ξαναζήσει στο στίχο σου.

José Ángel Buesa
Μετ. Μαριάννα Τζανάκη


ARTE POÉTICA


Ama tu verso, y ama sabiamente tu vida,
la estrofa que más vive, siempre es la más vivida.
Un mal verso supera la más perfecta prosa,
aunqie en prosa y en verso digas la misma cosa.

Así como el exceso de virtud hace el vicio,
el exceso de arte llega a ser artificio.
Escribe de tal modo que te entienda la gente,
igual si es ignorante que si es indiferente.

Cumple la ley suprema de desdeñarlas todas,
sobre el cuerpo desnudo no envejecen las modas.
Y sobre todo, en arte y vida, sé diverso,
pues sólo así tu mente revivira en tu verso.

José Ángel Buesa

Ο José Ángel Buesa γεννήθηκε στις 2 του Σεπτέμβρη του 1910 στο Cruces, πόλη της αρχαίας επαρχίας της Las villas, σημερινό Cienfuegos, στην Cuba.
Άρχισε να γράφει ποίηση από 7 ετών. Φτάνοντας στην εφηβεία πήγε στο Cienfuegos να συνεχίσει τις σπουδές του στο Κολέγιο των Hermanos Maristas...

Αυτά λίγο πολύ λένε οι τυπικές βιογραφίες... Το έψαξα λίγο παραπάνω. Αναρωτιόμουν πώς γίνεται οι ποιητές που μου αρέσουν πολύ, εμένα που είμαι αναγνώστρια ποίησης και όχι ειδική και θέλω να ελπίζω πως βρίσκομαι στο μέσο όρο, να είναι στα αζήτητα ή εξαφανισμένοι ή φυλακισμένοι ή εξόριστοι ή δολοφονημένοι;

Ποιά κατάρα κυνηγά όσους έχουν το θείο χάρισμα της λέξης στα χείλη, στην πένα, στα πλήκτρα;

Biografía de José Angel Buesa

Ο ενθουσιασμός του Buesa για την παγκόσμια ποίηση είναι ολοφάνερος στη " Babel" ,στα " Ποιήματα στην αρένα " και ειδικά στη " Νέα Όαση" , και επίσης στον " Eρωτευμένο Ποιητή" , όπου έχει δημοσιεύσει τις εκδόσεις των ποιημάτων του σε άλλες γλώσσες. Σε αυτήν την γενναιόδωρη στάση και τον ενθουσιασμό του απέναντι στη γαλλική ποίηση που μεταφράζει, συνδέεται η δουλειά του ποιητή Ismael Enrique Arciniegas στην Κολομβία και του Enrique Gonzalez Martinez στο Mexico.

Ο Jose Angel Buesa γεννήθηκε στις 2 του Σεπτέμβρη του 1910, στο Cruces, πόλη της αρχαίας επαρχίας της Las villas, σημερινό Cienfuegos, στην Cuba που περιβάλλεται από τους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος και καλαμιώνες. Είναι ένα τοπίο όπου κυριαρχούν οι πράσινοι και μπλε τόνοι, το γήινο χρώμα και ο μολυσμένος ουρανός από τον καπνό των μεγάλων μηχανών, απ' όπου φθείρονται τα καλάμια.

Στα 7 του χρόνια ήδη γράφει στίχους. Φτάνοντας στην εφηβεία πήγε στο Cienfuegos να συνεχίσει τις σπουδές του στο Κολέγιο των Hermanos Maristas και αργότερα να εργαστεί. Το Cienfuegos, είναι δίπλα στο χωριό που γεννήθηκε, του προσφέρει τους θαλάσσιους ορίζοντες και τις ομορφιές που άφησαν στην καρδιά του φωτεινά ίχνη. Πολλά στοιχεία των ποιημάτων του είχαν αποθηκευτεί από τότε στη μνήμη του. Το ανθρώπινο τοπίο και το γεωγραφικό τοπίο, άσκησαν στον ποιητή, εκείνα τα χρόνια, μια μεγάλη μαγεία. Αργότερα πολύ νέος, μετακινείται προς την Αβάνα, όπου εγκαθίσταται οριστικά. Πρόκειται να ζήσει σε μια περιοχή που είναι όπως μια απέραντη επαρχία: Jesus del Monte. Η ζωή του γίνεται βίαιη και ονειροπόλα, τραχιά και άγρια, λυρική και μάχιμη. Μελετά στους κλασικούς και δουλεύει σε γραφεία, ενώ περιβάλλεται από αριθμούς και υπογραφές. Ταξιδεύει στο Matanzas και μοιράζεται τη ζωή με λογοτεχνικές ομάδες matanceros της γενιάς του.

Μια ημέρα - του 1932 - δημοσιεύει ένα βιβλίο: " Η φυγή των ωρών". Ο ποιητής είναι μόνο 22 χρόνων. Το ποίημα " Ο γιος του ονείρου" λέγεται παντού. Το βιβλίο είναι καρπός μιας μόνιμης αφιέρωσης στο να ξέρεις να ζήσεις. Το "Misas Paganas " επιστρέφει το επόμενο έτος, για να τοποθετήσει το όνομα του ποιητή, στις βιτρίνες των βιβλιοπωλείων. Κατόπιν ο Jose Angel Buesa άφησε τους αριθμούς και έκανε ένα οριστικό βήμα στη ζωή του, το οποίο δεν θα σταματούσε να έχει σημαντική σημασία για την ποίησή του: Αφιερώνεται σε ραδιοφωνικό συγγραφέα και, στο μέλλον, κερδίζει αποκλειστικά το ψωμί του καθημερινά, ως διανοούμενος εργαζόμενος: Γίνεται συγγραφέας επαγγελματίας.

Η καθημερινή επαφή του με μια ραδιοφωνική απροσμέτρητη ακρόαση και την ειλικρινή ιδιοσυγκρασία του, δονούμενη, επικοινωνιακή, τον κάνουν να βιώνει πολύ έντονα κάθε ένα από τα ποιήματά του. Μετά από το "Misas Paganas ", όπου εμφανίζονται οι ισχυρές ηχώ του μουσικού και πλούσιου σε χρώματα μοντερνισμού, ο Buesa δημοσιεύει την " Babel" , το τρίτο βιβλίο του, που εμφανίζεται τρία έτη αργότερα από το προηγούμενο. Η " Babel" είναι το κλειδί όλων των δρόμων που ακολουθούν την ποίηση του Jose Angel Buesa.

Μεταξύ των ποιημάτων εμφανίζονται η "Balada en la Alameda" y "Poema del Renunciamiento".

Οι εξουσιοδοτημένες φωνές της αμερικανικής ποίησης χαιρετούν αυτό το βιβλίο. Το κοινό παρατηρεί ότι είναι ένας νέος μεγάλος ποιητής στο πανόραμα της κουβανικής ποίησης. Το "Canto Final" που εμφανίζεται το 1936, ο ποιητής Juan Ramon Jimenez έχει ανθολογήσει μερικά ελεγειακά και ποιήματα αγάπης του Buesa και λίγο μετά, ο Leopoldo Panero θα το συμπεριλάβει σε " Ανθολογία Ισπανοαμερικάνικης Ποίησης". Το " Oasis" , το βιβλίο των πολλών εκδόσεων εμφανίζεται για πρώτη φορά το 1943. Τον ίδιο χρόνο δημοσιεύει ο Buesa: τα "Hyacinthus", "Prometeo", "La Vejez de Don Juan", "Odas por la Victoria" y "Muerte Diaria".

Το όνομα του ποιητή διασχίζει τα σύνορα και τα ποιήματά του εμφανίζονται μεταφρασμένα στις πιο μακρινές περιοχές του χάρτη. Το 1944 εμφανίζονται τα "Cantos de Proteo", μοναδικό και βίαιο βιβλίο, όπου απεικονίζονται τα άγχη του σύγχρονου ατόμου που παλεύει σε έναν πικρό και τραχύ κόσμο. Με το "Lamentaciones de Proteo", το 1947, και το "Alegria de Proteo", το 1948, κλείνει αυτός ο ουρανός της ποίησης του Buesa, αλλά παράλληλα, το "Canciones de Adan", το 1947, και κατόπιν το "Poemas en la Arena", καλλιεργούν το έδαφος πιο καυτά ερωτικό, που βρίσκεται στη "Nuevo Oasis", το 1949, το αδελφό βιβλίο του "Oasis". Οι εκδόσεις του "Nuevo Oasis" διαδέχονται η μία την άλλη επίσης.

Από τότε ο ποιητής έμεινε στη σιωπή, μέχρι το "Poeta Enamorado", το αδελφό έργο των "Oasis" και "Nuevo Oasis", με ακόμα πιο ερωτικό θέμα. Η εξαιρετική δημοτικότητα του ποιητή δεν κερδήθηκε από καμία πολιτική, θρησκευτική ή γνωριμιών στενού κύκλου, προπαγάνδα, αλλά αυθόρμητα, από μια ενθουσιώδη προσκόλληση από τη λαϊκή συγκίνηση. Χιλιάδες πλάσματα νιώθουν ερμηνευμένα μέσα στους λυρικούς στίχους των "Oasis" y "Poeta Enamorado".

Το ερωτικό τραγούδι του στην Αμερική - ανέκδοτο ακόμα - καλείται " Maya", γραμμένο από τη συγκίνηση των χιλιάδων καταστροφών των Chichen-Itzu και Uxmal. Ο ποιητής έχει διασχίσει, επιπλέον, εκτενώς, το αμφιθέατρο των Antias. Η επιρροή του είναι αναμφίβολη στους νέους ποιητές. Όταν η ποίηση επιστρέφει προς τη βαθιά απλότητα, προς την επικοινωνία βρίσκει αυτόν τον ποιητή, να είναι πάντα, ιδιοκτήτης ενός λατομείου συγκίνησης και αγάπης, που βγήκαν από τη πρώτη κιόλας σελίδα των "La Fuga de las Horas" μέχρι τις τελευταίες στροφές του "Poeta Enamorado".

Ο Buesa έζησε στο El Salvador πάνω κάτω 50 χρόνια. Διεύθυνε ένα ραδιόφωνο που αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει πια, το οποίο ήταν μεγάλη έμπνευση για τους εθνικούς ποιητές και κέρδισε το σεβασμό και το θαυμασμό όλων των κυριών της υψηλής κοινωνίας εκείνης της εποχής και πάνω απ' όλα είχε το χάρισμα της λέξης "que va así si". Πριν από τη φυγή του από το "El Salvador", άφησε διάφορα ποιήματα στη χώρα.

Καταχωρημένος από μερικούς κριτικούς ως ποιητής, εξεζητημένος και λιγότερο εύκολος, όμως μπορούμε να βεβαιώσουμε ότι κανένας Κουβανός ποιητής, δεν επέδειξε καλύτερα τον αμερικανικό νεορομαντισμό.

Το βιβλίο του " Oasis" του 1943 επανεκδόθηκε περισσότερες από 26 φορές, καθώς επίσης και " Νέο Oasis". Τα βιβλία του εξαφανίζονταν αμέσως μόλις έβγαιναν, και λέγεται ότι επειδή αφαιρέθηκαν αυθαίρετα, κόπηκαν δηλαδή, οι πρώτοι στίχοι από ένα ποίημά του στην κουβανική τηλεόραση το 1961, εγκατέλειψε την Κούβα και πήγε στην Ισπανία, στα Κανάρια νησιά και στο Santo Domingo όπου πέθανε το 1982.

Leonidas Bustamante
Μετ. Μαριάννα Τζανάκη

Artículo sobre José Angel Buesapublicado recientemente en elperiódico El Miami Herald

Ο ποιητής Jose Angel Buesa, αν και εξαφανισμένος από την επίσημη λογοτεχνία από το 1959, συνεχίζει μέσω της ζωής της χώρας του γιατί αυτή την Κυριακή η φίλη του Carilda Oliver Labra τον θυμήθηκε «ευγενικό, ιππότη σε όλα και αντιιμπεριαλιστή.»

«Ο Buesa ήταν απίστευτη προσωπικότητα. Με αυτόν είχα μια μεγάλη φιλία, χάρις σ' αυτόν μου δημόσιευσαν μια ερωτική ανθολογία», λέει η Oliver Labra μέσα από τις σελίδες της εβδομαδιαίας Επαναστατικής Νεολαίας.

Ξεχασμένος από τους κριτικούς, «σκουπισμένος» από τις ανθολογίες και ο εξόριστος των εγχειριδίων, ο ποιητής του «Renunciamiento», των «Cartas a Usted» και του «Oasis» , έζησε σαν ένα φάντασμα ανάμεσα στις νέες γενιές των Κουβανών.

Η Mirta Martinez μια βιβλιοθηκάριος του Matanzas, αναγνωρίζει ότι «τα βιβλία του Buesa δεν διαρκούν εδώ όσο κι αν τα φυλάμε. Τα κλέβουν. Είναι ένα βίτσιο.»

Ο ποιητής γεννήθηκε στο Cruces, παλιά επαρχία του Las Villas, το 1910, και λίγο μετά το θρίαμβο του Fidel Castro μετανάστευσε στο Santo Domingo, όπου πέθανε μετά τα 80.

Το ρεπορτάζ εξέπληξε τους θαυμαστές και τους ειδικούς, γιατί ο Buesa, που κέρδιζε τη ζωή σαν ραδιοφωνικός συγγραφέας, θεωρήθηκε από τις κουβανικές αρχές ως ένα σύμβολο του παρελθόντος, ένα αρνητικό παράδειγμα για τις νέες γενιές και ένας εχθρός της πόλης.

«Επίσης μπορούσε να είναι πολύ ευχάριστος», είπε η Oliver. « Δεν στήριζε τους Αμερικάνους και ποτέ δεν πήγε να ζήσει εκεί». Ήταν πολύ ελεύθερος.

Los autores del reportaje califican al poeta de insulso y mediocre, pero aceptan que su obra en Cuba "ronda todavía con fuerza tremenda".

Οι συντάκτες του ρεπορτάζ τον χαραχτηρίζουν ως ανιαρό και μέτριο ποιητή, αλλά δέχονται ότι το έργο του στην Κούβα «κυκλοφορεί με μια τρομερή δύναμη».

Copyright © 1997 El Nuevo Herald
Μετ. Μαριάννα Τζανάκη

Αφιερωμένο στον Γιώργο Κεντρωτή που μοιραζόμαστε την ίδια αγωνία και αγάπη για τη μετάφραση και όχι μόνο.

UPDATE

JOSÉ ÁNGEL BUESA


Η ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΕΩΣ ΤΕΧΝΗ

Τον στίχο σου αγάπα τον· σοφά αγάπα τη ζωή σου·
στροφή που ζει πολύ θα πει και πως ζωή γεννάει εξ ίσου.
Κακός κι αν είναι ο στίχος, τα καλύτερα πεζά νικάει,
παρόλο που πεζό και στίχους το ίδιο πράγμα κυβερνάει.

Η υπερβολή της αρετής παράγει κακιών μιάσματα·
και η υπερβολή της τέχνης άγει σε κακά τεχνάσματα.
Να γράφεις έτσι που να σε καταλαβαίνουν γύρω σου
ο κόσμος: το μυαλό του γνώστη, μα και ο νους του νεοσσού.

Δικαίωμά σου είν’ ύψιστο τα πάντα να περιφρονείς·
η μόδα δεν φτουράει μπρος στο γυμνό κορμί μιας καλλονής.
Πρωτίστως όμως νά ’χεις ποικιλία στην τέχνη, στη ζωή σου –
να νοστιμεύει ο βίος σου με το άλας της ποιητικής σου.


Μετάφραση: Γιώργος Κεντρωτής.

ΤΟ ΑΛΑΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ