Θυμόμουν χθες τα ποιήματά σου και τ' αναζήτησα... Και δε θυμάμαι πώς ήτανε απ' έξω το βιβλίο σου. Ούτε τ' όνομά σου. Από τον Άρχοντα των Γραμμάτων...

TΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΗΘΗΣ

Θυμόμουν χθες τα ποιήματά σου
και τα αναζήτησα.
Θυμόμουν μάλλον εκείνο το στίχο σου.
Και αναζητώντας τα, σε αποζήτησα.
Μα τα έντυπα χαρτιά είναι κυκεώνας
(άσε τα χειρόγραφα!).
Και δε θυμάμαι πώς ήτανε απ' έξω το βιβλίο σου.
Ούτε το όνομά σου.

Νάσος Δετζώρτζης
Παραλλαγές στο ίδιο θέμα,εκδ. Γαβριηλίδης, 1994

Ο Νάσος Δετζώρτζης (1911-2003) γεννήθηκε στην Κέρκυρα. Λογοτέχνης, μεταφραστής και επιμελητής εκδόσεων, έζησε από νεαρή ηλικία στην Αθήνα, όπου σπούδασε Φιλολογία και αργότερα εργάστηκε στην Τράπεζα Ελλάδος. Μετά τη μεταπολίτευση τοποθετήθηκε ως προϊστάμενος της Υπηρεσίας Μεταγλωττίσεως των δελτίων ειδήσεων της ΕΡΤ. Το 1975 του ανατέθηκε από το υπουργείο Παιδείας η αναθεώρηση της Νεοελληνικής Γραμματικής του ΟΕΔΒ και είναι επίτευγμά του η καθιέρωση του -ει στις καταλήξεις των ρημάτων. Συνεργάστηκε στα περιοδικά Νέα Εστία, Νέα Γράμματα, Φιλολογικός Νέος Κόσμος, Κύκλος, Γράμματα και Τέχνες, Διαβάζω και Εντευκτήριο. Το 1995 του απονεμήθηκε το ειδικό κρατικό βραβείο λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του.

*****

Ποιητής, διηγηματογράφος, επιμελητής εκδόσεων, μα πάνω απ' όλα μεταφραστής, ο Νάσος Δετζώρτζης...

Ηταν ένας λόγιος με την πρωταρχική έννοια του όρου: άνθρωπος βαθιάς μόρφωσης, υψηλής αισθητικής, ξεχωριστού ήθους, ένας ευπατρίδης, θα τολμούσαμε να πούμε, των γραμμάτων που σημάδεψε με την παρουσία του κυρίως τη λογοτεχνική μετάφραση όσο και την επιμέλεια των εκδόσεων, με την οποία ασχολήθηκε για πάρα πολλά χρόνια. Ο Νάσος Δετζώρτζης, γεννημένος πριν από 92 χρόνια στην Κέρκυρα, έσβησε πριν από λίγες ημέρες αθόρυβα όπως έζησε. Εισηγητής του Μπέκετ στην Ελλάδα - μετέφρασε ακόμη Ρομέν Ρολάν, Αντρέ Μορουά, Μαρσέλ Προυστ, Πολ Κλοντέλ, Πολ Βαλερί, Πολ Ελυάρ, Ρομέν Γκαρί, Γκυ ντε Μοπασάν - εξέδωσε μία και μόνη ποιητική συλλογή υπό τον τίτλο Παραλλαγές στο ίδιο θέμα, δύο βιβλία με διηγήματα (Ερωτικό, Τέσσερα παράταιρα διηγήματα) και τρεις τόμους με δοκίμια: Συνεντεύξεις και έρευνες, Ποικίλα χρονολογικώς, Τα κείμενα από γλώσσα σε γλώσσα. Για το σύνολο του έργου του, που εκδόθηκε από τον Γαβριηλίδη με τίτλο Απαντα τα ελάχιστα ευρισκόμενα, τιμήθηκε το 1995 με το Ειδικό Βραβείο Λογοτεχνίας.

Μετά τις εγκύκλιες σπουδές φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και εν συνεχεία εργάστηκε στην Τράπεζα της Ελλάδος - όπου εξέδιδε το περιοδικό «Κύκλος» -, ως γραμματέας στη σύνταξη του περιοδικού «Νέα Εστία» και ως συντάκτης της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας. Το 1950 έφυγε ως υπότροφος της γαλλικής κυβέρνησης στο Παρίσι, όπου εντρύφησε στα μυστικά του βιβλίου, από τεχνικής και αισθητικής πλευράς. Μετά τη Μεταπολίτευση ανέλαβε προϊστάμενος της Υπηρεσίας Μεταγλωττίσεως (στη δημοτική) των δελτίων ειδήσεων της EPT. Την ίδια περίπου εποχή του ανατέθηκε από το υπουργείο Παιδείας η αναθεώρηση της Νεοελληνικής Γραμματικής του Οργανισμού Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων. Δεινός μεταφραστής, αφιερώθηκε ολόψυχα στο έργο του Σάμιουελ Μπέκετ, του οποίου τα μονόπρακτα «Ο ερημωτής», «Συντροφιά», «Τότε που», «Νανούρισμα», «H εικόνα» αποτελούν κορυφαίο δείγμα μεταφοράς του θεατρικού λόγου στη γλώσσα μας - κυκλοφόρησαν υπό τον τίτλο Πέντε κείμενα του Σάμιουελ Μπέκετ στα ελληνικά.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΟΥΛΙΑΡΑΚΗΣ

Το ΒΗΜΑ, 06/07/2003

*****

Ο Νάσος Δετζώρτζης ανθολογεί και σχολιάζει ποιήματά του Τέλλου Άγρα δίνοντας το στίγμα ενός δημιουργού που, όπως έχει ειπωθεί, «και κανέναν στίχο να μην είχε γράψει στη ζωή του, ήτανε ποιητής». Στην έκδοση δημοσιεύεται το κείμενο της ομιλίας του συγγραφέα που έγινε στις 21 Μαρτίου 1989 στην Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας και αφορά τον ποιητή και το έργο του. Έκτο βιβλίο στη σειρά «των απάντων ελαχίστων ευρισκομένων» του Δετζώρτζη

Νάσος Δετζώρτζης

Μια ανάγνωση του Τέλλου Αγρα
Εκδόσεις Γαβριηλίδης,σελ. 81

*****

Από ένα εξαιρετικό αφιέρωμα του Γιάννη Χάρη στον «Άρχοντα των Γραμμάτων», αντιγράφω:

Oh les beaux jours» του Μπέκετ

Ο Νάσος Δετζώρτζης μιλά για το «εκθαμβωτικό εκείνο Τι ωραία που είναι! (Oh les beaux jours / Happy days) με τον κατά βάθος σπαρακτικό του τίτλο», και στη λέξη «σπαρακτικό» υποσημειώνει: «Και κατασπαραγμένον. Κατασπαραγμένον διότι μεταφράζεται, σκηνοθετείται, παίζεται, εκδίδεται, με τα εξαμβλωματικά Ευτυχισμένες μέρες, ή Ω οι ευτυχισμένες μέρες, ή Ω οι ωραίες μέρες –τελευταία μάλιστα με το συμπίλημα: Ευτυχισμένες μέρες· ω οι ωραίες μέρες (!), ενώ, φυσικά, όλ’ αυτά δεν λένε τίποτα. Η Γουίννη που ολοένα θάβεται στον τύμβο της (και όχι στο πλουμιστό κρινολίνο της) όλο και πιο βαθιά, και το ξέρει, παίζει –καμώνεται δηλαδή πως παίζει– με την οδοντόβουρτσα, την ομπρέλα της, το σάκο της κλπ. κλπ., και στην πραγματικότητα οιμώζει. (Αφήνω ότι –εδώ μια παρέκβαση– ελληνικά δεν λέμε Ω η ωραία γυναίκα, λέμε Ω τι ωραία γυναίκα, δεν λέμε Ω οι ωραίες μέρες, λέμε Ω τι ωραίες μέρες, δεν λέμε Ω η ωραία θέα, λέμε Ω τι ωραία θέα κ.ο.κ.) Οιμώζει –ανομολόγητα. Και λέει με τον τρόπο της ό,τι ο δικός μας συνταρακτικός δεκαπεντασύλλαβος: Γιά ιδές καιρό που διάλεξεν ο Χάρος να με πάρει! Δηλαδή –και δεν είναι υπερβολικό το ρήμα– σιωπηρά ολολύζει. Και ψελλίζει, καμουφλάροντας τον ολολυγμό της: Oh les beaux jours / Αχ τι ωραία που είναι! Ή έστω: Τι ωραία που είναι! Ο γαλλικός τίτλος αυτό θα πει.»

(Νάσος Δετζώρτζης, Πέντε κείμενα του Samuel Beckett στα ελληνικά, εκδ. Γαβριηλίδης, Αθήνα 1995, σ. 13-14)

Γιάννης Η. Χάρης: Ο άρχοντας των γραμμάτων